-ساختار تشكيلاتي جمعيت اخوان المسلمين، نمایانگر دیدگاه ها، ارزش ها و اصول فکریی است که در رسالت عمومی آن توسط پایه گذار جمعیت ،حسن البنا آمده است که ایدۀ تمامیت خواهی جمعیت را به عنوان “سازمانی سلفی، سنّی، صوفی گرا، سیاسی، اجتماعی،
ورزشی، فرهنگی و اقتصادی” تأیید می کند. به گونه ای که این دیدگاه با ساختار سازمانی و تشکیلاتی و اهداف وجودی خود با اهداف جمعیت همگام بود و در جهت تحقق آن در داخل و خارج مر و بویژه موضوع "احیای خلافت و حاکمیت جهانی" عمل می کرد.
-ساختار تشکیلاتی جمعیت در ابعاد اداری و سازمانی آن نزد رهران جمعیت اخوان المسلمین از اهمیت بسزایی برخوردار است چرا که ابزار اساسی تحقق ارزش ها، اصول و افکار جمعیت و وسیله اجرای برنامه سیاسی در رسیدن به قدرت و نفوذ در جامعه است.
- جایگاه مرشد و کمیته های تابعه آن، نقشی محوری و اساسی در ساختار تشکیلاتی جمعیت بازی می کند و ویژگی های عمومی هر مرشد اخوان و ماهیت نقشی که در اجرای پروژه عام جمعیت اخوان المسلمین دارد بازتاب یافته است. همچنین ساختارهای تشکیلاتی پایین
تر )دفاتر،کمیته ها و بخش ها( نقش پر اهمیتی در مدیریت سازمان دارند چرا که انعطاف پذیری و قدرت سازگاری جمعیت اخوان را در اوقات بحرانی افزایش می دهد.
- سازمان ویژه از بدو تأسیس تا کنون، نظر به ماهیت نقش محوری که در اتخاذ تصمی ات سرنوشت ساز جمعیت بازی می کند و از سویی دیگر که ریشه اصلی شکل گیری سازمان و گروه های جهادی افراط گرا و تروریست به ش ار می آید، مهم ترین بخش ساختار
تشکیلاتی جمعیت اخوان المسلمین می باشد.
-در عین حال که ساختار تشکیلاتی و اداری جمعیت اخوان المسلمین اشاره به نهادگرایی و رفتارهای سازمانی است اما روش اداره امور جمعیت نمایانگر فردگرایی، شخصیت محوری و سلطه مرشد و رهران ارشد در تصمیم گیری هاست. برای مثال، گرچه هیأت مشورتی
از جایگاه والایی در ساختار تشکیلاتی و هرمی جمعیت اخوان المسلمین برخوردار است ودارای اختیارات زیادی است اما این اختیارات مقید به شخص مرشد عام می باشد. این نشانگر این است که این هیأت، نمایی بیش نیست که هدف آن فقط نشان دادن ظاهری
دموکراتیک از جمعیت اخوان المسلمین به غریبان می باشد.
-تحول ساختار سازمانی و تشکیلاتی، بازتابی از رابطه بین جمعیت اخوان المسلمین و دولت های مختلف مری است که روند واحدی نداشته است. مشابهتی میان دوره ج ال عبدالناصر که از سال 1954 تا اوایل دهه هفتاد قرن بیستم ادامه داشته است و دوران
عبدالفتاح السیسی که از ژوئن 2014 آغاز شده است، یافت می شود. ویژگی این دوره ، تقابل و ستیز است. مهم ترین پیامدهای این رابطه، بزرگ شدن ساختار تشکیلاتی و سازمانی جمعیت و کاهش کام اً ملحوظ توان جذب نیرو و یادگیری است. حال آن که آغاز
دوره های سادات و مبارک هر دو نمایانگر برخوردی با جمعیت اخوان المسلمین همراه با انعطاف، همکاری و گشودگی است. دستاورد این دوره ها، موفقیت جمعیت در بازسازی ساختار تشکیلاتی و سازمانی به شکل چشم گیری می باشد به گونه ای که جمعیت تبدیل
به عنری مؤثر و مهم در صحنه سیاسی و اجتماعی شد . هرچند در انتهای دوره مبارک رابطه جمعیت با دولت ، تبدیل به تقابل شد و پیامدهای امنیتی و حقوقی دربرداشت که باعث بازگشت جمعیت به ممنوعیت و غیر قانونی شدن فعالیت منجر شد.
-در عین حال که ساختار تشکیلاتی و سازمانی جمعیت اخوان المسلمین دارای برخی از نقاط قوت مانند تداوم، انسجام و سازگاری است اما متقاب اً از آسیب هایی رنج می برد. بعضی از این ضعف ها مربوط به تقابل میان رهران جمعیت و نسل جدید جوان آن است و
بعضی دیگر بع اوه ابهام نسبت به دولت ملی، مربوط به سلطه مردان سازمان ویژه است. افزون بر این، ارتقای تشکیلاتی مبتنی بر معیارهای خویشاوندی و نسبت های فامیلی است که این امر باعث شکست در پیدا کردن کادر دارای تخصص برای مدیریت
دولت زمانی که جمعیت اخوان در مر به قدرت رسید، شد ( 2013 - 2012 ).
-آزمودن فرضیه های نقاط قوت و ضعف ساختار تشکیلاتی جمعیت اخوان المسلمین نمایانگر آن بود که نقاط قوت بر حسب متغیرهای اجتماعی، سیاسی و تشکیلاتی درون جمعیت اخوان المسلمین، کم و زیاد می شدند. همچنین نشان داد که در مدیریت بحران و چالش
هایی که جمعیت از بدو تأسیس تا بعد از انق اب 30 ژوئن 2013 ، نقاط ضعف متعددی وجود دارد.
-انق اب 30 ژوئن 2013 ، نقطه عطفی در تاریخ جمعیت اخوان المسلمین بود چرا که تکان شدیدی به ساختار تشکیلاتی و سازمانی آن داد و باعث شد تا کنون وارد دوره رکود و جمود شود که اختلافات بین رهران در مورد آینده جمعیت و چگونگی بازسازی ساختار سازمانی آن ظاهر شد. هیچ نشانی در دست نیست که جمعیت بتواند دوباره ساختارتشکیلاتی خود را بازسازی کند بویژه با وجود انزوایی که در داخل و خارج از آن رنج می برد.
-جمعیت اخوان المسلمین در ه ان سالی که قدرت را به دست گرفت مانند تجربه حزب عدالت و توسعه ترکیه سعی کرد تمامی ارکان دولت را به دست گیرد ک ا این که از تجربه پاسداران انق اب اس امی در تاسیس نهادهای امنیتی موازی دولت بهره برد.
